Kîme ez?

Kîme ez?

Kurdê Kurdistan

Tev şoreş û volqan

Tev dînamêt im

Agir û pet im

Sor im wek etûn

Agir giha qepsûn

Gava biteqim

Dinya dihejî

Ev pêt û agir

Dijmin dikujî

Kîme ez?

Ez im rojhilat

Tev birc û ketat

Tev bajar û gund

Tev zmar û lat

Ji destê dijmin:

Dijminê xwînxwar

Xurt û koledar

Ji rom, ji fireng

Di rojên pir teng

Bi kuştin û ceng

Parast, parast

Parast min ev rojhilat

Kîme ez?

Rojhilatê nêzik

Rojhilatê navî

Ev bajar û gund

Ev bej û avî

Ket bin destê min

Pî da ser dijmin

Min bi ceng û şer

Zanîn û hiner

Pişta wî şikand

Serî lê gerand

Ez bûm padîşah

Xurt û serbilînd

Ketm destê min ta sînorê

Hind Kîme ez?

Kîme ez?

Kurdê serf iraz

Dijminê dijmin

Dostê haştîxwaz

Ez xweş mirov im

Ne hirç û hov im

Lê çibkim bê şer

Dijmm naçî der

Bav û kalê mm

Dijîn tev serbest

Naxwazim. bijîm

Te ebed bindest

Kîme ez?

Divê ez derxim

Dijminê xwînxar

Şahê efyûnkêş

Jontirkê dijwar

Serbest bijîm ez

Wek hevçaxê xwe

Dilxweş bîxum ez

Rez û baxê xwe

Çekan hilgirim derkevim meydan

Rêçek nû çêkim ji boyî însan

Kîme ez?

Ez im ê şikand leşkerê Rêşar

Min bi xwîna xwe parastî ev war

Di sînga dijmin ez bûme kelem

Xwe dan ber siya min Turk û Ecem

Li ser serê min

Sinbil û kulah

Serê hespê min

Digirt Padîşah

Ez im ew gernas

Ew Selahidîn

Bipirs ji dimyat

Bipirs ji Hetîn

Kîme ez?

Ez im Erdeşîr

Ew Noşîrewan

Kesrayê mezin

Bi tac û eywan

Dostê kevnare

Ko bûne dijmin

Ser ditewandin

Ber agirê min

Ez im ew qelaş xurt û pehlewan

Xerac min distan ji Hind û Yewnan

Kîme ez?

Ez im gernas ez im ev mêrxas

Belê ez im Kurd

Yro ez mame

Bindest û zigurd

Ew tac û eywan

Tev çûn û rizîn

Dijmin nav û deng

Tev ji min dizîn

Xistin laşê min mîkrobên teres

Ta bûm perîşan bê nav û nekes

Kîme ez?

Ez im ew kurdê serhişk û hesin

Yro jî dijmin ji min ditirsin

Bîna barûdê

Kete pozê min

Dixwazim hawîr

Biteqim ji bin

Dîsa wek mêra

Bikevin çîya

Naxwazim bimrim

Dixwazim bigrim

Kurdistana xwe

Axa mîdîya

Kîme ez?

Kawey hesinker bav û kalê min

Perçiqand serê Zehakê dijmin

Ji gerdana kurd

Wî şikand zencîr

Serê me parast

Ji birîn û şûr

Roja hat kuştin xwînmijê dilsoz

Goya dibêjin: - Ew roj e nûroz

Zivistan diçî

Ew rojên ne xweş

Parêz dibî kurd

Ji dêwê zergeş

Wesan dibêjî Zerdeştê rêzan

Ehreman dişkê Hirmiz tê meydan

Kîme ez?

Ez im ê çêkir ev cejn û nûroz

Divê bistênim

Wilo nemênim

Bigrim tol û doz

Fermandar bim ez

Li ser Kurdistan

Bo min bimênin

Ev bax û bustan

Ev şax û ev deşt

Rez û şînahî

Bigrim destê xwe

Dil xoş û şahî

Zana û xwenda

Dezgevanên xurt

Vî warî bigrin

Bikin ronahî

Kîme ez? .

Ez im Kardox, Xaldêwê kevnar

Ez im ew Mîtan, Nayrî û Sobar

Ez im ew Lolo

Kardok - û Kudî

Ez im Mad û Goş

Horî û Gudî

Ez im Kurmanc û Kelhor, Lor û Gor

Ez im, ez Kurd im, lî jêr û jor

Çend hezar sal in

Kurdistana min

Perçe perçe ma

Bindestê dijmin

Kîme ez?

Iro ji Lor û Kelhor û Kurmanc

Ji dest xwe berdan ew text û ew tac

Bûne Olperest

Bi tizbî û xişt

Ta dijmin şikand

Li me ser û pişt

Me dan bin lingan dewlet û hebûn

Bûn dijminê hev perçe, perçe bûn

Ta ko Kurdistan

Ta ko Kurdistan

Jar û perîşan

Kete bin destan

Kîme ez?

Ez im ev milet ez im ejdeha

Ji xewa dîlî şîyar bûm niha

Dixwazim wek mêr

Dixwazim wek şêr

Serê xve hildim

Çi ser bilind im

Bi cîhan carek

Ez bidim zanîn

Rêçika Markîs

Rêçika Lenîn

Kurê Guhderz û Ferhad û Rustem

Kurê Salar û Şêrgoh û Deysem

Bejin bilind im

Wek Dêw bilind im

Ez dest dirêj im

Serbest dibêjim

Dixwazım bi lez

Gavan bavêjim

Kîme ez?

Ne xwînxwar im ez haştî xwaz im ez

Serdarê me ye gernas û nebez

Em şer naxvvazin

Divên wekhevî

Em paşve naçin

Dijmin direvî

Ji bo mirovan em tev dost û yar

Bijî Kurdistan bimrî koledar

Kîme ez?

                    XABÛRÊ

Ey Xabûr, Xabûr, ey Xabûr, Xabûr

Wek daxwaza min, pir dirêj û kûr

Kêferata te, xum xum, û lew, lew

Nayên bîra te ne razan, ne xew

Herdem dinalî, bi qirîn, gazî

Lê kes nizanî, ka çi dixwazî?

Armanca te ye, xurtî, pêşveçûn

Cihê te tenge, divê firehbûn

Pêlan didî xwe, qîr û firyadî

Tu jî wekî min divê azadî

Sînga vê erdê te çirand bi zor

Nizanim çira tu naçî berjor?

Ev çende xurtî, bê daxwaz û vîn

Dikevî sînga Derya bê evîn

Xwezka min bi te, bê derd û bê kul

Dijî bi şadî, bê mejî û dil

Tu jî weke min, ger bibûna kurd

Ev xurtiya te dibû kul û derd.

Cegerxwîn

1903 - 22 / 10 / 1984

Welat

li ba Cegerxwîn

Kaniya hozanvaniyê evîn e. Evîn û hezkirina mirovan jîn û jiyên wan xweş dike an pîs dike. Gava em li dîroka hozanvaniya cîhanî binêrin, emê gellek hozanvanan bibînin, ku hezkirin û evînê ewan namdar kirine. Lê mezintirîn evîn û hezkirina Cegerxwîn bo welêt bû. Welatê wî di jîna wî de û jîna gellek hunermend û nivîsevanêt kurd de têlên tenbûrê, malika hozanê, ronahiya rojê, mûma şevê û yara dil bû.

Cegerxwîn ji welatê xwe re pir nalîn û axîn rêz kirin û di teviya jîna xwe de bo welêt dengê xwe bilind kir û bi evîna Kurdistanê namdar bû.

Di vê gotarê de, em di nav bax û gulistana Cegerxwîn re digerin û bihna kulîlkên evîna wî dikin.

Welatê me li ba Cegerxwîn çi welate ?

" Welatê kurda tev xêr û bêr e

Hemî maden e, tev zîv û zêr e

Lê çi bikim îro maye ji xelkê re

Welatê kurdan hemî çîmene

Egîd û şêr û piling tê hene

Hemî heval û pismamê me ne... "

- Helbestên bijarte, rûpel 94 -

Di gelek ciyan de, li ba Cegerxwîn, ev dêmenê welat ê xweş û baş tê ber çavan:

" Zengîn e welatê me,

hemî kanî û zêr in

Em tev wekî şêr in

Rengîn e hemî deşt û çiya

Av û giya ne, tev bax û bihişt in "

- Helbestên bijarte, r. 9 -

Ev xweşî û rindiya welêt, ji zû de, li ber çavên Cegerxwîn e, di dîwana yekemîn de, jî van rewşên delal li ser welatê xwe gotine:

“Kurdistan pir xweş û geş, ez jê re tim dinalim

Ew asîtanê kurde, şîrîn e deşt û zinar

Zinar û bax û bostan, zeytûn û sêv û hirmê

Hincas û xox û mişmiş, bihok û giwîz û hinar..”

- Dîwana yekan, r. 10 -

Hebûna xêr û bêrên welêt, her di dilê Cegerxwîn de cî girtine û bala wî kişandine ser xwe:

“Kurdistan tev kûp û bel û deşt û kel û şax in

Dexl û av û dar û ber û gund û rez û bax in..”

- Dîwana yekan, r. 24 -

Kurdistan li ba Cegerxwîn, xwe bi xwe wilo nîşan dide:

“Gula baxê bihişta rojhilat im

Di tarîka şevê rojim, hilat im

Ji nav sînga demê pijqîm îro

Di tarîxê fireh hat im, Ferat im..”

- Kîme ez, r. 109 -

Kurdistan bi xemla xwe ya rengîn, bi co û cobarên xwe, bi çem û rîbarên xwe ve, nola keçeka bejin bilind xweyadibe:

“Bilind e bejn û bala te

Li ser taca te ezman e

Kitanek reng sipî daye

Serê zozan û Sîpan e

Li jorê kanî û cobar

Wekû hêstir dibarin xweş

Li jêrê te dibênim ez

Bihişt û bax û bistan e

Kirasek etlesîn kesk e

Bi rengê roje nexşîn e

Li bejna te dibênim xweş

Bi surme şal û mîtan e..”

- Ronak, r. 54 -

Bax û bistanêd Kurdistanê hesret û xema xistine dilê hozanvanî, ku di xwe de dinale, îro bi dest dijmin de mane:

“Bax û bistan im ka ? Ax gulistan im ka ?

Dijmin tev girtin ax ! Ax Kurdistan im ka ?..”

- Dîwana yekan, r. 39 -

Ew ne tenê şîrîn û rindik e, ew bo me dayîk e:

“Em anîn cîhan wê Em kirin însan wê

Lê me zû ew berda Ax Kurdistan im ka ?..”

- Dîwana yekan, r. 39 -

Li ciyekî de Cegerxwîn li ser welatê xwe nazik-nazik dibêje:

“Kurdistanê, Kurdistan !

Bexçê gula, derdê dila !..”

- Kîme ez, r. 38 -

Welat li ba Cegerxwîn, ne tenê şînayî, av û kaniyên sarin, an jî dexl û bistanin. Welatê me tev zêre û dijmin ji dest me revandiye:

“Çol û deşt û lat û şaxên te hemî miştin ji zêr

Dijminan ew tev revandin, mane em bê xêr û bêr”

- Dîwana yekan, r. 69 -

“Welat xweş e, tev xêr û bêr

Petrol û hasin, zîv û zêr

Bindestê dijmin, jor û jêr

Ta kengê kola bin, bese !”

- Kîme ez, r.19 -

Raste ev welata kaniya zêr û petrolê ye, lê xwediyên va welatî her birçîne, dijmin têde têrin:

“Welatê min bihişte, kaniya zêr

Belê şêr têde birçîne, gurin têr”

- Kîme ez, r. 45 -

Welat li ba Cegerxwîn, di gelek rist û hozanan de keçeka çeleng û lewend e, ên mîna Cegerxwîn jî bûne evîndar û dilxwazên wê, hezkirina hozanvanên kurd ji welêt re, ewan tev gihandine rewşeka evîndariya bê nîşe. Ev rewş li ba Cegerxwîn zor diyare:

“Welat yareke pir xweş û dîdar

Li ser dinalin hezar evîndar

Li rast û çep kutî, birîndar

Malwêrane ê dosta wî bedew”

- Kîme ez, r. 31 -

“Keçek min dî ciwan û xame ber bext,

Li wê çûne gelek çax û dem û wext

Me jê pirsî ji ku ye, ey keça rind ?

Kenî û go ji Loran ta biçî Bexd

Me go ey keç tu Kurdistanî ? ez kurd

Kenî û go: ne kurdî, ka ber û rext

Serê xwe min tewande ber nigê wê

Binêr gorî dilê min bû hemî sext”

- Dîwana yekan, r. 60 -

Ev rewş û dêmenê welêt, li ba Cegerxwîn di teviya karê wî yê hozanvanî de diyardibe, welat keçeka ciwan e, xweşik e, desgirtiya wî ye, li hêviya mêr û şêrên cengê ye, ew revandine, birîndar e, xembar e û qêrîn û hawara xort û lawanên kurd dike, ku wê ji bin zordariyê derxînin:

“Xemlandî me seranser, dezgirtiya xorta me

Gerden sêvek sor û zer, li hêviya merda me

Qelen xwîn e ne gewher, Kurdistana kurda me

Bê tang û top û leşker, îro we ez berda me

Kurdisatna delal im, herkes tê min dixwazî

Ez pir şox û şepal im, min deng daye bi nazî

Ev bûn bîst û du sal im, li ser min ceng û bazî

Kurdo wer min bixwaze, belê bi serfirazî”

- Helbestên bijarte, r. 58 -

Welat bi xweşî û rindiya xwe, zordariyê li dilê hozanvanê me dike:

“Çi reng şîrîn e yara min

Şepal û nazik û şox e

Ferat û Dicle û Xabûr

Bi ser bejnê de berdan e

Ji xwîna min tu lêv sorî

Ji bîna min gula corî

Tenê min bazinê zendên

Te zencîrin di linga ne

Evîna te kirim seyda

Birîndar û perîşan im”

- Ronak, r. 54 -

Ev sîtemkariya welat di hinde ristên din de jî, tê ber çavan:

“Pêtiya arê evîna te ye dil kirye pereng

Me çiqas xwest, ku veşêrim lê bi zor dayîye deng

Wek te mêrkuj me nedî kes we bi xwînrêjî bijî

Ku evîndarê xwe carek dikujî wer bê xedeng

Me go qey dost û hevalî, bi te re bûne heval

Ji me dil bir te bi tayê serê zulfa xwe ye şeng

Me nedî çend geryam, ez ne di Şam û ne di Îraq

Kes di rengê te şepalê nazik û şox û çeleng

Te ji Salarê çeleng girtiye ev zor û sitem

Herdu ebrû te şikandin li me bûn şêr û pileng”

- Helbestên bijarte, r. 88 -

“Lê ne tenê ew aşiqê welat e, belê gelek hozanvanên

din jî di wê rê de çûne:

“Ji bona her kesek yarek heye, ê min welat yar e

Belê çibkim di destê dijminê xwînxwar û xeddar e

Çiqas pesnê giran bêjim, nikarim ez bidim zanîn

Çeleng û nazik û şeng û şepal û şox û cebbar e

Hezar wek min di vê rê de, bi van derd û kulan kuşt in

Tilisma ser devê genca, di sînga min de: reşmare”

- Helbestên bijarte, r. 73 -

Qelenê welatê Cegerxwîn ne zêr û zîvin, ne cewher û elmasin, tenê xwîna lawan û merdane:

“Qelen xwîna min e çibkim ?

Divê ku ez bidim carek

Meger can û ciger deynim

Di vê rê de, çi erzan e !”

- Ronak, r. 55 -

“Welat xweş bûke

Xwîna me qelene”

- Ronak, r. 69 -

Lê Kurdistan ne tenê şêrînî, ciwanî û evînî ye. Li Kurdistanê kuştin û talaniye, darvekirin û sotin e, wêrankirin û girî ye:

“Ey dil li qiraxê çemê Amed rûne sergerdan

Rind çavên xwe veke, temaşake welatê kurdan

Li bajarê Amed çikandine çend sêpî

Bi wan ve daleqandine cindiyê zazan

Li alîkî tac û telesan bê xwedî ne

Li alîkî kolosên kevej ketne bin lingan

Ji berîka xwe desmalekê derxe û çavên xwe

Paqij ke, ji wan hêstirên xwe wek tav û baran”

- Dîwana yekan, r. 33 -

“Sêpî li Kurdistanê çiqandine herdem

Bi wan ve daliqandine torinên kurdan”

- Dîwana yekan, r. 45 -

Wan bax û bistanên welatê me yê, ku Cegerxwîn ji evîna wan dinale, hatine sotin û pelixandin:

“Agir bi Kurdistanê ket, lewra dikit haware dil

Sed bax û sed bistanî ket manendî bilbil jare dil”

- Dîwana yekan, r. 20 -

Di welatê Cegerxwîn de, kuştin û talane, perîşanî û bindestiye:

“Alîkî welatê te maye perîşan û bindest

Li aliyê dinê, talan û kuştin û tim qîrîn

Pîr û kal û keç û xort û şîrmij û zarok kuştin

Porgijgijî sergeverin, tu li wan dinêrî wek dîn

Zarokên xwe, ji ber sînga xwe davêjin, ji tirsa

Bazdidin û li wan vedigerin, dil bi kul digrîn

Li jor balafir û li jêr otmatîk û mîtralyoz

dikin qêrîn û dibêjin, haydê lêxin kurd revîn”

- Dîwan a yekan, r. 96 -

Ji berê zû de, ev welata di rew_eka wilo de mayî, rût û zuha bûye, dijmin par kiriye, dubendî xistiye nav gelê wî de û xwîna wan mêtiye:

“Welat hezar sal in beyar

Di nav de wer bê tînim ez

Hemî pûş û pelax e lê

Pir baş e ku hê şînim ez

Dijmin du sê xet lê kişand

Jehra dubendî lê reşand

Xwîna dilê min mijand

Ev çende pê şêrînim ez”

- Kîme ez, r. 54 -

Ev zordariya dijmin, bi hawar û qêrînê naye rakirin, tenê xwînrêtin ji me re welat vedigerîne:

“Welat ket e dest neyar

Nayê dest me bi hawar

Divê xwîn bê rijandin

Milet pê bê pijandin”

- Ronak, r. 117 -

Gelê kurd her di ber welatê xwe de xwîn daye û çi caran ji vê rê venagere:

“Xakî Kurdistan ! bi qurban, pir ciwan û paqijî

Xwîn rijandin pir kurên te, wa li her alî rijî

Milletê kurd ta ku sax e, ew ji vê rê nagerî

Aferî, aferî ! Qadî Mihemed, aferî”

- Helbestên bijarte, r. 67 -

Lê çiqas welat di bin destên dijmin de bimîne, dîsa jî nabe ê wî, ew welatê me ye:

“Welat li ser navê me ye

Navê kal û bavê me ye”

- Ronak, r. 72 -

Ew welatê, ku ciwan û xweşik û çeleng bû, niha bûye pîreka porsipî, pûş û pelax e, belengaz e:

“Bibêje ez keçek bûm, ta ku bûm pîr

Nedî min xwe wekî vê salê êsîr

Serê min bû sipî, pûş û pelax e

Li jêrê min çu nîne xeyrî ax e

Ji çavên min diçin sed av û sed co

Ji min êdî dikin gazinde zaro

Xerab bûne ji min sed xan û qonax

Nemaye bo perîşanan du sê max”

- Helbestên bijarte, r. 6 -

Bo çi welat ketiye va rewşa tehl û tirs, Cegerxwîn dibîne, ku ne tenê dijmin har û hov e, zordar û talanker e, lê bi wî re di herdeman de aliyek ji me hevalbend û dost neyar bûne, em û welat sipartine dijmin:

“Mirov tev du qatin û qatek li jor

Hemî tişt ji wan re diriste bi zor

Ji dijmin re bindest û kola û seg

Li ser me dibin şêx û paşa û beg

Welat perçe, perçe kirin wek reza

Em û xwe bi hevre sipartin diza”

- Zend-Avista, r. 159 -

Dezga û karxanên çêkirinê di welatê me de nînin, loma em û welatê xwe wilo perçe, perçe man e, li şûn mane û emê hertim di bin destên neyaran de bimînin, eger em xebata çêkirinê pêşve nedin:

“Welatê ku dezga bi pêş de nebî

Ewê tim di destê neyaran de bî”

- Zend-avista, r. 98 -

Divê em kar û xebatê bikin, xwe fêrbikin çêkirinê û ji hesin û avahiya acetan hezbikin:

“Ji bo ku welatê xwe pê bidne pêş

Nemînin di nav de, ne zor û ne êş

Ji hasin re milxwar û piştxûz bibin

Bi çakûç û mêkut, bi serkûz bibin”

- Zend-Avista, r. 100 -

Cegerxwîn ji welat dipirse:

“Hey welat bo çi perçe perçe maye bin destê neyar

Hakimê xakê te bin, ê wek Seîd û wek Beyar

Kurdê bextreş serşikestî, wer bimênî çarkenar

Kuştin û zindan û lêdan, bêne wan tim boks û dar

Hey welat heqê me ye, hê em ji xew nabin şiyar”

- Helbestên bijarte, r. 40 -

“Welat ta kengî wilo perçe bî ?

Em tev di nav de, jar û şikestî”

- Ronak, r. 69 -

Baweriya Cegerxwîn bi serbestî û azadiya welêt mezin e, û ew dizane,ku wê ji bin destên dijmin derkeve:

“Welat xeyrî te min navê, meger dinya ku kewser bî

Bi xurtî dê tu serbest bî, ji min êdî tu bawer bî”

- Helbestên bijarte, r. 72 -

Li ciyekî dî jî dibêje, ku:

“Welatê me Kurdistan, wer namînî kolestan”

û ji ber ku bilindî, pakî û rindiya mirovî bi welêt ve girêdayî ye :

“Welat çiqas bilind bibî

Ew qas e jî bilind dibim

Her çend pak û rind bibî

Ew çende pak û rind dibim”

- Kîme ez, r. 17 -

JI ber vê yekê Cegerxwîn bang li xort û lawên Kurdistanê dike, ku bila ewan şerm û fedî bikin û xwedî li welatê xwe derkevin:

“Welatê te zîndan e, pir teng û kûr

Di nav de dinalin, hemî kûre-kûr”

- Zend-avista, r. 134 -

“Ziman û welat û millet perçe bûn

Ji dijmin re hiştin me mal û hebûn”

- Zend-Avista, r. 111 -

“Ne şerm e welatê te wer perçe bî ?

Kirasê hejarî li bejna te bî ?”

- Zend-Avista, r. 111 -

“Were em bi hevre bibin wek bira

Welatê xwe derxin ji destê gura”

- Zend-Avista, r. 113 -

Divê xurt û lawên kurd bixwênin û hişyar bibin, ku kanibin, rohniyê têxin welatê xwe:

“Çi tiştên ku başin, bixwîne timî

Welatê me ronî dikin ew hemî”

- Zend-Avista, r. 159 -

Cegerxwîn dibîne, ku eger doz û daxwaza welatê me wekhevî , hevparî û hevjîn be, wê evîna me yê dîsa şîn bibe, û wê çira di tariya jîna me de vêkeve:

“Ku rista welatê me bû wekhevî

Hemî kes xwedî mal û zêr û zevî”

- Zend-Avista, r. 106 -

Lê ew, mîna mirovekî xwedî baweriyek çînî bû, dibîne ku parçebûna Kurdan ji dest çînên jorîn e:

“Ku qata bilind çû, dibin tev bira

Evîna welatê me xweş bit çira”

- Zend-Avista, r. 107 -

Bêguman rêya serxwebûn û azadiya welêt, li ba Cegerxwîn jî ne tenê xwendin û rakirina qata jorîn e, ew jî weke hozanvanekî azadiyê banga şorişê dike, dizane ku rizgariya welatê wî tenê bi şorişê tê. Lew re emê careke din li hozanên Cegerxwîn vegerin û li ser ramana şoriş li ba rawestin.

...............

SERXWEBÛNA MIRÎŞKAN

Li welatê me xerza,

Dîkek hebû şareza.

Rokê çû nava dîka,

Ji wan re go hêdîka:

Rabin bêjin mirîşkan,

Bes xwe bidin enîşkan.

Dîk û mirîşk bûne kom,

Berê xwe dane cem bûm.

Leşker tev bûne lek,

Hin çeleng û hin kulek.

Berê xwe dane çolê,

Tevlî koç û tev êlê.

Teyra di ko nagehan,

Hatî leşkerkî giran.

Tevde firîn ji malan,

Berê xwe dane balan.

Ew jî li hev bûne kom,

Yekî rabû gote bûm;

Ey padîşahê teyran,

Wey serbilindê Tûran,

Rabe ser xwe tu mîro,

Ji bo me bêje îro;

Ev leşkerê bê jimar,

Gelo heye jê zirar.

Bûm kenî û gote wan;

Ba kin bazê pehlewan.

Hudhud rabû serferaz,

Wî çû bi lez gote baz;

Go rabe ey tu bazî,

Şah te îro dixwazî.

Baz çû cem şah li banî,

Destê xwe l´ser hev danî.

Go ey xwendekarê min,

Zû li min ke barê min,

Bûm gote bazê xwînxwar,

Bi lez rabe here xwar.

Bazî rabû weke şêr,

Firek da xwe hate jêr,

Bazê terî bi rêşî,

Hate cem dîkê pêşî,

Destê wî girt û hejand,

Nûtq'ek jêre dirijand.

Olan sen nerelîsen?

Go em xelkê bedlîs in.

Sizin bûrde ne îş war?

Dîk xeyidî lê da dar.

Bazî eşeda xwe anî,

Dîk jî darê xwe danî.

Go bi zor û bi gazin,

Em heqê xwe dixwazin.

Baz go kîye serleşker?

Go tu nizanî ey ker,

Ezim paşa ezim mîr,

Ezim şahê cihangîr.

Bazî çû cem dîkê dî,

Dî ko ewjî wekî wî.

Tevan go paşa û mîr,

Kesî nego ez wezîr.

Nefer bûne yûzbaşî,

Heta giha ê paşî.

Bazî rabû çû banî,

Liber destê bûm danî.

Tilûr tev lê bûne kom,

Qale ya ey-yûhel qewm.

Ev hatine ji mala xwe,

Divên istiqlala xwe.

Bûm go bazê dilawer,

Gelo kî ye serleşker.

Go tev paşa û mîr in;

Bê wezîr û gizîr in;

Bûm hêdî rabû serxwe,

Taca xwe da serêxwe.

Go bi taca serê min,

Kes nîne hemberê min.

Rabin wek pehlewana,

Dê em herin ser wana.

Hatin teyrên duv birek,

Ba kirin kund û qirek.

Go hon werin binêrin,

Ka em îro çi mêrin,

Dîka xwe da enîşka,

Bû qid qida mirîşka.

Go fermana we rabû,

Koma we jihev bela bû.

Ê ko kuştin ê ko man;

Hatin gundan bê goman.

Wan jî weke me kurdan,

Destê xwe jiber xwe berdan.

Elok û tûtik û qaz,

Têde bûne belengaz.

Tev de ketin koxê rêş,

Çîrokame jîwere xweş.

Wek seydayê Cegerxwîn,

Hemî bûne dilbirîn.

Cegerxwin

1903 - 22 / 10 / 1984

                 Rewşa Kurdistan

Li rewşa xwe meyza bikin, xwendewar

Ne qade, ne ave, ne zere, ne war

Ne rumet ji bo me heye, ey heval

Bi dili me derbaskirin mah û sal

Di bin dar û qamci, bi zindan û peş

Ku rewşa me gavek xweşik nare peş

Nexwndi, nezan û reben, sade dil

Di bi dar û zore dijîn dil bi kul

Mebeje ko candek hene dewlemend

Xwedî mal û zerin li bajar û gund

Ji ber ku ne kurdin, dizê mala kurd

Li kalik bipesrse dibeni zigurd

Mirovê nexwendî ci zani biki

Tene ew dizani gir û hevreki

Ziman û welat û milet perce bun

Ji dijminre hiştin me mal û hebun

Çiqas xew girani, çıqas radizi?

Heta ko dizan mal û dewlet dizi

Ne serme welate te wer perce bi

Kirase hejari li bejna te bi

Di bi deste dijmin weza û reben

Bi tirs û bi sawir li ber dar û ben

Weha tene kuştin bi deste nayar

Kere dijmin û rencbere sex û beq

Siyarbun û karbun ji bo te gerek

...

WERE EM BI HEVRE BIBIN WEK BIRA

WELATE XWE DERXIN JI DESTA GURA

LI SER VE SITERE BIBIN DT

HINERMEND Û ZANA Û JIR Û SIYAR

Cegerxwin

Prepared by Sores

                        PÎRA TORÊ

Hilkişîme çûme jorê her du rex min bend û rez,

Min dî pîrek tê ji Torê ker di ber de tê bi lez.

Hate nêzîk rojbixêrek da û wek min dil bi xem,

Pîre bî bû por-sipî bû taqî-reş bû rû gewez.

Min ji pîrê xweş dipirsî ey metê tu ji kû ve tê;

Go ji Sêrtê diçme Bêrtê, xûniya romê me ez.

Xan û eywan kirne wêran, mêr û jin serjê kirin,

Min go pîrê qey tu kurdî? çûye tilyên xwe bi gez.

Belkî benda rez bi guh bit dengê xwe pir hilmeke;

Pir ditirsim ez ji derbê singûyê roma teres.

Min digot, axa û beg; wê go kurê min guh medê,

Ew şivan in sermiyan in dane gur wan col û pez.

Min kurek tenha heye ew şandî bajêr medresê,

Wî du sê pirs bo me gotin pê helandin cerg û bez.

Gotî dayê em dixwînin wek Cegerxûn gotiye;

Zû bixwînin hev bibînin biçne Kurdistan bi lez.

Cegerxwin

1903 - 22 / 10 / 1984

Mela banga sibê didî

Mela banga sibê didî

Dibê: ji xew rabin bese

Ev bû hezar sal kolene

Ta key di xewde bin, bese:

Li ser we tim zor û setem

Pingav û gol û ça û çem

Bahoz û serme û seqem

Ma win şiyar nabin, bese:

Malê me her bixwî neyar

Tim bêne me qamçî û dar

Bindest û birçî û hejar

Parsek jî wa nabin, bese:

Bindestê dijmin pir nexwe?

Li ser çiyan em bûn kele?

Qirdê me kor, bextê me re?

Ma hê jî ranabin, bese:

Welat xweşe tev xêr û bêr

Petrol û hasin, zîv û zêr

Bindestê dijmin tim li jêr

Ta kengî kolebin, bese:

Hetta nebin xwenda û jîr

Bê rêber û bê destegîr

Bê dewlet û rist û wezîr

Bindestê tirka bin, bese:

Dijmin Relek zana û xurt

Xwînxwar û devlok, har û sirt

Ta key bi xap û fort û zirt

Li ser me axa bin, bese:

Tev yên mene ev bax û dar

Deşt û çiya, lat û zinar

Em derketîne, bendewar

Lê ew di baxa bin, bese :

Ev xan û eywan û sera

Dijmin bixun mal û pera

Xweş têde rûnin, lê çira

Em tim li çola bin, bese:

Em tim ji derve dûrîdest

Birçî û tazî, jar û mest

Tim têne kuştin dest bi dest

Bin boks û dara bin, bese:

Dijmin ketin xanên bilind

Girtin ji ber me şar û gund

Lê em bikûrin rengê kund

Yan rengê zaxa bin, bese:

Daxwaz çiye ji serxebûn

Da em bixun mal û hebûn

Pê xweş bikin derdê derûn

Lê xurt û zana bin, bese:

Li ser çiyan nal û girîn

Guhdêre qîr û deng û şîn

Dîsa ciger tev bûye xwîn

Bin berf û serma bin, bese:

EY FELEK

Ey felek, ka ew sera û

Birc û qûnaxê dimin ?

Ka rez û bostan û dar û

Kanî ew baxê dimin ?

Çîçek û nêrgiz herishtin

Tev ji bîna sor - gulan

Surperî nayên semayê

Kanî qozaxê dimin ?

Qeb-qeb û dengê kewan

Nayên li ser lat û çiyan

Kûre - kûre rengê bûman

Nalêya zaxê dimin

Ser bi zêr û çox bi surme

Dest li ber, rû nale - nal

Dê bi kê xwesh bin di dilde

Ev key û daxê dimin ?

Bilbilê malik xerab

Herdem bi hewar û girî

Xwesh li ser sorgul dinalîn

Bûne ortaxê dimin

Qumriyan sed rengê awaz

Wan ji derdê nêrgîzan

Bûm li ser kox û kelat û

Qesr û çardaxê dimin

Dijminê zordest û zana

Tev welat girtin bi zor

Erdelan û shehrezûr

Û shax û kurd - daxê dimin

Kurdê gernas ku shikandin

Tîp û komên Ingilîz

Ketne bindestê neyaran

Bûne Altaxê dimin !?

Diminê milet di îro

Bûne rêber bo welat

Ên bi xapan em dixwarin

Bûne ocaxê dimin !?

Ma gelo kevneperestim ?

Na, ne raste ezbenî !

Lê dixwazim zû shiyarbin

Dost û hevçaxê dimin

Ez ciger-xwînim li ser vê

Pashdemeyina welat

Rengê efyon tên firotin

Rist û ev xaxê dimin...

Cegerxwîn

                 Rewşa Kurdistan

Li rewşa xwe meyza bikin, xwendewar

Ne qade, ne ave, ne zere, ne war

Ne rumet ji bo me heye, ey heval

Bi dili me derbaskirin mah û sal

Di bin dar û qamci, bi zindan û peş

Ku rewşa me gavek xweşik nare peş

Nexwndi, nezan û reben, sade dil

Di bi dar û zore dijîn dil bi kul

Mebeje ko candek hene dewlemend

Xwedî mal û zerin li bajar û gund

Ji ber ku ne kurdin, dizê mala kurd

Li kalik bipesrse dibeni zigurd

Mirovê nexwendî ci zani biki

Tene ew dizani gir û hevreki

Ziman û welat û milet perce bun

Ji dijminre hiştin me mal û hebun

Çiqas xew girani, çıqas radizi?

Heta ko dizan mal û dewlet dizi

Ne serme welate te wer perce bi

Kirase hejari li bejna te bi

Di bi deste dijmin weza û reben

Bi tirs û bi sawir li ber dar û ben

Weha tene kuştin bi deste nayar

Kere dijmin û rencbere sex û beq

Siyarbun û karbun ji bo te gerek

...

WERE EM BI HEVRE BIBIN WEK BIRA

WELATE XWE DERXIN JI DESTA GURA

LI SER VE SITERE BIBIN DT

HINERMEND Û ZANA Û JIR Û SIYAR

Cegerxwin

Prepared by Sores

                          KEÇA KURD

Keçê rabe serî hilde divê çaxê weha nabî

Binêr jin çûne ezmana, heta kengî di xewda bî?

Dixwazim zû bixwênî xweş, ji ser rû rakî çara reş

Tu gavan pêş de bavêjî, wekî: Andêra û benda bî

Çine ev çarik û pêçî, di rexta de xwe rapêçî

Bi destê te kelaşînkof, bera zana û xwenda bî

Ji dijmin re tu mêrku bî, di hindur de tu paqij bî

Ne xav û bê xuy û rij bî, meger çendan li gunda bî

Bere gundî û rencber bî, welatparêz û perwer bî

Sipî bî yan tu esmer bî, wekî fanos û finda bî

Wekî findê dikî ronî, li bajêr yan li gund rûnî

Diya şêr û pilinga bî, hevala ser bilinda bî

Erê şoxê, erê şengê, bi hevre em herin cen

Girêdayî hata kengî, bimênî, dil û winda bî?

Dixwazim ko wekî min bî, bi dijmin re tu dijmin bî

Di cengê de wekî cin bî, ne rengê bûm û kunda bî

Were xuşkê tu zû rabe, di şer de rengê şêra be

Bera Ala meya rengîn, li ser şaxan te hilda bî

Di rojên şahî û cejnê, binêrim ez li wê bejnê

Bi hevre em herin dansê, tu padîşahê rinda bî

Şirîn û nazik û rind bî, şeker lêv û sipî zend bî

Were em hev bikin hembêz, bere fetwa xwe min da bî

Keça zana û jêhatî, bibe partî-Dîmoqratî

Bere dîsa tu şêrîna dilê xorta û Seyda bî

Cegerxwin

1903 - 22 / 10 / 1984

               LI ROJHILAT

Shev resh û tarî, bahoz û bandev

Nakevî dest me: ne razan ne rev

Hewrên rêzanî tarî û giran

Berfê bibarî, yan gulebaran ?

Em reshhewravin kevneperestî

Tênin bîra min dîlî, bindestî

Dar bikevî dest mirovên xwînxwar

Dîsa dimênin birçî û hejar

Karê me dibî veshartin û rev

Tavê nabênin bi rojê em tev

Tênin ber çavan dijûn û lêdan

Shemaq û qamçî, kawçûk û zindan

Pêlên zordestî wek lehî û çêm

Xwe berdin ser me xum-xum û lem-lem

Di ber xwe dibin bîr û serbestî

Pashve dishkênin nûjenperestî

Tên perçiqandin tev destûr û rist

Raserî me tên ev kevnepirist

Benda Azadî li xwe napirsî

Belkî ez shashim, ji wan natirsî

Tarîx û abor, herdu di gel me

Eger bitirsin ji bo me sherme

Badîhewane ev tav û bahoz

Eger em rabin hemî dibin toz

Vane, shiyarbûn cotar û karker

Dijmin têshênin bê ceng û bê sher

Çiqas bimênî ev cihan bê deng

Bê sher, bê kushtin, be halan û ceng

Em her diçin pêsh, dijmin diçin pash

Bê av digerin ev dolab û ash

Sermayeperest, tev top tavêjin

Nabênin îro çawan sergêjin ?!

Ew çi talan û çi ceng û pevçûn

Bila xwesh bikin hemî cî û shûn

Hemî em mirov bibin wek bira

Cî nedin diza, rê nedin gura

Cihan xwesh bikin tev bax û bihisht

Ne shûr, ne xençer, ne derf û ne xisht

Keser nemênî wek min dilbirîn

Ev dinya xweshe, dinya Cigerxwîn

Cegerxwîn

KEKO EZ BILÛRVANIM

Keko ez bilûrvanim

Bi her tishtî dizanim

Çîyan tênim govendê

Berxê mîjo di bendê

Hirç û hov û dar û ber

Lotan didin tev li ber

Ev masîyên Derya Resh

Bi bilûra mi serxwesh

Welat tijî bûn li deng

Tên dîlanê shox û sheng

Keko ez bilûrvanim

Ez shivan û gavanim

Rûnistîme bin darê

Didim pesnê biharê

Dengê saza min zîze

Darblûra min gwîze

Ez pif dikim bilûrê

Dil agire dikûrê

Shiyarbûne rast û çep

Turk û Taçîk û Ereb

Vexwariye me ev durd

Ji bo shiyar bikim kurd

Lê ez çibkim ranabî ?

Nizanim wê çawabî ?

Nizam kere jan jî ker ?

Ez bi gurzan tême ser

Serî hishke wek kevir

Divê bishkê bi bivir

Divê gurzan deynim ser

Yan jî jêre bêjim her

Dijmin dêwê xwînvexwar

Welat kirye tar û mar

Hirç ketîye nava rez

Li min bûye lez û bez

Dikim hewar û gazî

Bi vî dengî, vî sazî

Kes guh nadî saza min

Qîr-qîr û gaz-gaza min

Kurdno hemî bibne yek

Dest bavêjin gurz û çek

Werin sherê hirç û dêw

Biparêzin mal û mêw

Ji vî bextê minê resh

Ez nexwesh û ew nexwesh

Bê xwedîne rez û mal

Ezê çibkim pîr û kal

Rezê mine ji kerkûsh

Dijmin xwar û maye pûsh

Dikim qêrîn û gazî

Dilê min wer dixwazî

Ez pêwanim bilûrvan

Ne mêrkujim, dilovan

Bi guv-guv û bi nalîn

Kurd ranabî Ceger-xwîn !

Cegerxwîn

KA KEVN NADÊRIN

Bavê te gelek ji me kushtine

Wey bêbext, bêbext, bêbext !

Malbata me û we li ber hevin

Bi tiving û shûr û dar û rext

Dijminahiya me dijmin kire axa

Ma nebese, ta kengî wilo bin ! ?

Ji dest me derxistine ew tac

Û can û mal û dar û text

Sere xwe li min dihejenî ;

Yanî gunehkarim ez

Berê xwe ji min diguhêzî ;

Yanî gunahkarim ez

Were em ka kevin nedêrin !

Û guh nedin heçî çû

Bextiyarî çavnêrî me ye

Ko bê pir bextiyarim ez

Ji bavê tere çi hatiye gotin

Bê bextîne, bê bextîne tev

Ji diya tere çi hatiye gotin

Durûtine, durûtîne tev

Cobarên bê bexte li gundê me û we

Dibin wek derya ko tev bighên hev

Cegerxwîn

JÎN Û HEBÛN

Ez xumxuma ava çeman,

Ez çerx û govend û sema,

Tîn im di nêv kat û lema,

Jîn im, hebûn im, tevger im.

Bayê siba tê xweş ez im,

Berfa sibatê xweş ez im,

Xurtî di latê xweş ez im,

Hişk û ziwa bin, ez ter im

Giranbiha me, zêr û dur

Ez tim hebûn im, xurt û gur,

Yaqût û lal û gewher im.

Pêşve diçim kar û xebat,

Di nav çiyan de hîm û lat,

Pêlan didim Zab û Ferat,

Çelq û xumîn û gur-gur im.

Pir xurt û hêz im ez hebûn,

Ez pêşveçûn û serxwebûn,

Herdem di nav damar û xûn,

Ez her heme, qet namir im.

Bihişt ez im, agir ez im,

Bakir ez im, rakir ez im,

Xemgîn kir û şa kir ez im,

Herdem didim, ez na kirim.

Jîn im, bihar im har û dîn,

Candar bi min herdem bi tîn,

Min dane wan ev hilm û bîn,

Dinêv hebûnê cîgir im.

Ev ax û ba û av im ez,

Ev pêtî û alav im ez,

Xweş ronî û pertav im ez,

Xurtî di zendên karker im.

Herdem heme, peyda me ez,

Tava riwê xeyda me ez,

Cama bi dest Seyda me ez,

Ez ol û vîn û bawer im.

Jîna Cegerxwîn im ji dil,

Ez xurtî û tîn im di dil,

Ez hêz û xurtî me di mil,

Karim vî laşî ragirim.

Cegerxwin

1903 - 22 / 10 / 1984

HEVAL POL ROBSON

Ey heval robson dengbêjê cîhan

Paşmêrê selam zana û insan

Gernas û rênas, dijminê Dalas

Di ser ava re, di ser çiya re

Rengê te ê reş tê ber çavê me

Dengê te ê xweş xweş tê guhê me

Ev xebata te didî me hêrzan

Kêferata te didî me lerzan

Ev tevgera te ji bona insan

Pir jê ditirsin axa û dehqan

Xwedî sermiyan ji te ditirsin

Hemî xanedan ji hev dipirsin

Dibêjin reşik çawa şiyar bûn?

Destê hev girtin li ber me rabûn

Dalas ditirsî weke Mak-Arsî

Di ber piyan çûn pir tac û kursî

Xwedî sermiyan serê xwe hildan

Dibezin, dilerzin, dicivin, direvin Ji meydan...

Ey heval Robson!

Ne tenê reşik ketin bin destan

Em jî sipî ne mane perîşan

Reben, belengaz, bindest,çarereş

Birçî û tazî, tev jar û nexweş

Gunhê me çi ye, ne sûc ne sebeb

Ketin bin destan ev Kurd û Ereb

Zencî û Hindî em hemî insan

Kê em hiştine wisa perîşan

Nîzam, nîzam...

Nîzama hovan, ev nîzama xwar

Nîzama faşîst em xistin bin dar

Xwedî sermiyan, dezge koledar

Em kirin bêçar, em kirin bin bar

Kirin tar û mar...

Ey heval Robson,

Derdê min û te, ev derdê giran

Zordestiya ko kete nav cihan

Hin mezin, bilind, dehqan xanedan,

Hin reben bindest mane perîşan

Ji vî derdê me Markis îngilis

Bûne du rêzan, bûne du hozan

Lênîn Sitalîn rê şanî me dan

Pale şiyar bûn xebat û lebat

Roj hilat, roj hilat...

Xelas bû rojhilat

Roja sor, roja zer

Ji Mosko hate der

Tava xwe da Balqan da Elman

Xwe berdaye ser Çîn, Çîn

Çîna mezin, Çîna giran,

Şewqa xwe da Hind

Tev dagirt, cihan...

Ey heval Robson,

Karker û rencber, cotar şiyar bûn

Reben perîşan bi hevre rabûn

Bi tang û bi top, diçin şer û ceng

Li her der qîrîn li her der hewar

Li hawîr bû deng

Dixwazin azadî, serbestî wekhevî

Narevin...

Lê dijmin ditirsî, direvî,direvî..

Çi reşik, çi sipî, belengaz bûn heval

Dikujin koledar-xwedî gund, xwedî mal

Berepaş direvin bayloz, xanedan

Malê wan malê wan,

Bû bela serê wan...

Tarîx, tarîx xiste nav sînga wan

Dilê wan, çavê wan,

Ev kelem ev mîz...

Dicivin, dikevin, di şer de direvin

Peykevin peykevin...

Ey heval Robson!

Me divê dinyake ko her kes dewlemend

Dinya bû buhişt çi bajar çi gund

Ji bo her kesî fersend û mecal

Xwenda û zana, hozan û delal

Qesra me bilind, bexçe xweş û rind

Em tev de dilxweş li nav dimeşin

Tilûr diqişin, cobar dixuşin

Çuqlî dihejin, pelik diweşin

Çiya pir bilind, dirêj, girover

Tîrêjê rojê xwe berdane ser

Dinya maye mişt, ji jîn, ji evîn

Xweşî tev dagirt

Her kes, her tişt, her der...

Ey heval Robson

Fermo em herin

Serbest bigerin

Bixun, binerin

Bibênin bipirsin

Zorker nemaye ji kê bitirsin

Sinor nemane çibkin peseport

Dilxweş û rûgeş hemî keç û xort

Li vir xurînî bixun hingivîn

Li Mosko taştê, firavîn li Çîn

Li Newyorkê şîv, li London paşîv

Çi reş çi sipî tev bibin kirîv...

Firek bidin xwe, em herin Merîx

Destê xwe bidin Şêrîn û Zelîx

Zîka riwê te maçkî bimijî

Tîna dilê xwe bi te bikujî

Bêje ezbenî, bêje ezbenî,

Jola dikenî, Zika dikenî...

Dengê te ê xweş herkes dixwazî

Wî dengê şêrîn...

Bêje ey heval, hevalê delal

Bi saz bi qêrîn...

Bimrî koledar, bimrî zordestî

Bijî azadî, bijî serbestî.

Ey heval Robson!

Ev cîhana xweş

Besî teva ye çi sipî çi reş

Divê derbas kin rû biken û geş

Dewlemend serbilind,

Tev bi hev re rind...

Nemênin sêwî, birçî û tazî

Ne kuştin, ne şer, ne qîr, ne gazî

Bi hev re herin tev kar û xebat

Heşt seet, çar seet, du seet

Pir xweş e xebat

Bo milet û welat,

Ko bibin em bi kinc, bi xwarin

Bi xanî, bi ronî, xwenda û siwar

Li ber hev nanerin

Bûn heval, bûne dost, bûne yar

Hovitî nema ye...

Tev xwenda, tev zana, tev şiyar

Ev kevoka selam, pir xweşik pir ciwan

Baweşîn, baweşîn bikî ew li ser me li insan

Pir xweş e ev cîhan

Tev evîn, tev de jîn

Ax... Cegerxwîn

Pir xweş e ev cîhan...

Cegerxwin

1903 - 22 / 10 / 1984

                PENDNAME

Ezê bêjim lê hun dilê xwe megrin,

Dinya ne hêjaye emê tev bimirin.

Mala me gelekî kûre, yek max e,

Ew jî li bin şeş heft tebeqên ax e.

Em tev bira ne, ji dê û yek bav,

Ji miriyan re çi maye, ji bil nav.

Qet şiyar nabin, ta kengî razin,

Hun mezin in, em ji we dikin gazin.

Xelk dibêjine me, şêx û hem mela,

Wextê zekata xwe, dibêjin bela.

Çiman hezretê peyxember gotiye,

Zekatê mexwe, ger tu haşimî ye.

Malûmê we ye, ev qerêja mal e,

Lewra ji şerîfa re ne helal e.

Em bi dilê xwe tev hakim û mîr in,

Di zekatê de, ji qismê feqîrin.

Madam em werîsê enbiya ne,

Çima em xerîkê karê diya ne.

Bes e, hun ji xew rabin, ez gorî zû,

Ji zarokên xwe re bêjin ilmên nû.

Çiman hezretê fexirl-alemîn,

Gotiye; ”Itlibul ilme welew fis-Sîn”.

Misilman kengî li Sîn, hebûn ew çax,

Ax ji derdê we şêx û mela ax! Ax!

Hon dibêjin em bûne qutbê razî,

Qet yek ji we nabe miftî û qazî.

Hun bi van herdû ritban ne razî ne,

Lewra hun belengaz û pêtazî ne.

Hun tev mêr û çeleng û xort û ciwan,

Hun ji pîsa parsê dikin ji bo nan.

Ez mela me lewra dilê min dêşî,

Xwedê rehma xwe bikî li ên pêşî.

Em hînî tu karî ne kirin yekcar,

Lewra em hêj mane tiral û bêkar.

Axa, ez ketim bextê te û xwedê,

Ezê çend pirsan bêjim tu guh bidê.

Di bin destê te de hebûn bê sed xan,

Hemî belengaz û reben û gavan.

Tu malê wan distînî her bi dilêş,

Tevî dixî devê mamûr û derwêş.

Ger we tev bidana bi top û tiving,

Dê hun jî bibûna hembarê firig.

Lakin çi bikim we tev da bi şabaş,

Qet kes ji we ne bû wezîr û paşa.

Li ser bextê min bî hun mêrê çê ne,

Ax, ax hun êsîrê destê xelkê ne.

Bes e, hon eqlê xwe bidin serê xwe,

Destê xwe bigirin vêcar li perê xwe.

Çiman ji bona ax û mal û xwelî,

Perê xwe didin li hev dikin gilî.

Hun malê xwe bixun her yek bi serbest,

Di hemberê neyaran de bibin yekdest.

Ji hev re pir qenc bin û guh bidêrin,

Li çerxa felekê hun pir binêrin.

Ger-rek ji bo neyar e, yek ji bo me,

A neyar jê ra hat, a me bidom e.

Em jî şûva xwe bajon û tov biçînin,

Dê zû şîn bê, emê zû wî bibînin.

Carnan em rezekî datênin deh sal,

Em naxun ji kurê me re dibî mal.

Ewê ko çêkir vapor û balafir,

Deh sal bi şûn ve ne ma û çû mir.

Ew kesê bê xwendin û eql û zanîn,

Li rêza kera ye çi bi dîn û çi bê dîn.

Ev tev ji me re, riya dîn û îman,

Hub-bil-wetenî delîl û birhan.

Ez bi xwe bê êl û eşîr û ebr im,

Pêlek maye emrê min ezê bimirim.

Bes ji bona we ye, ev qîrqîra min,

Lê ez çi bikim, hun guh nadin şi´ra min.

Hon dizanin, lê hun li xwe nakin bar,

Em jî, ji ber dilêşî dikin hawar.

Fikra min maye min ev tenê ne dixwest,

Lê ez çi bikim li vir qelema min şikest.

Bi kêrê min tûj kir serê qelema zil,

Vê digel a tê, binvîsim, dibin çil.

Eger hun ji gotinên min aciz bûn,

Hêvî dikim efû bikin Cegerxûn.

Cegerxwin

1903 - 22 / 10 / 1984

PORT Û SHÎRET

Hela were, hela were !

Ji bo te bêjim eshkere.

Em bûn çera hirç û gura

Bûn alifê ga û kera

Heval bibin tev Markisî

Bawer mebin bi hîç kesî

Bi pêshde gernas û shiyar

Êrish bikin sênca neyar

Hela were, hela were !

Ji bo te bêjim eshkere.

Win kom bikin zêr û pera

Zû çêbikin serleshkera

Kurd perçe-perçe çend kerî

Doza xwe nabin ta serî

Kole di bin destê neyar

Çawa bibim jê hêvîdar ?

Hela were, hela were !

Ji bo te bêjim eshkere

Divêm shiyarbin hey heval !

Bidin di vê rê can û mal

Li ser çîyan shepal û shêr

Êrîsh bikin li jor û jêr

Hela were, hela were !

Ji bo te bêjim eshkere.

Eger wesan çend perçebin,

Dê tim di bin zorêdebin

Ger em nebin yek perçe ar

Guh nadî dengê min neyar

Hela were, hela were !

Ji bo te bêjim eshkere.

Lê Markisî nabî dubin

Gernas di binde radibin

Destan bidin hev bibne yek

Êrîsh bikin dijmin bi çek

Hela were, hela were !

Ji bo te bêjim eshkere.

Bibin fidakarên welêt

Ji xwe bikin sherm û fehêt

Êrish bikin dijmin bi sher

Gava shikest win bidne ser

Hela were, hela were !

Ji bo te bêjim eshkere.

Herwek Viyetnam sher bikin

Dijmin ji hev ker-ker bikin

Dostên mene tev Markisî

Turk û Ereb û Farisî

Hela were, hela were !

Ji bo te bêjim eshkere.

Hewsar medin dest borcewaz

Mebin çera hirç û beraz

Cotar û herçî dest qirêj

Em tev birane hê ji mêj

Hela were, hela were !

Ji bo te bêjim eshkere.

Welat bixwazin rast û çep

Turk û Ecem, Kurd û Ereb

Destan hemî em bidne hev

Lê nebtenê bêjin bi dev

Hela were, hela were !

Ji bo te bêjim eshkere.

Her yek di nav qada xweda

Dest bidne hev jar û geda

Herçî hevelên koledar

Ji bo me ew herdem neyar

Hela were, hela were !

Ji bo te bêjim eshkere

Çend sale ev gîr û hewar

Carek ji xew nabin shîyar ?

Îro shîyarbûne ji xew

Dîsa dibin wek çêlekew

Hela were, hela were !

Ji bo te bêjim eshkere

Shah û beg û axa neyar

Dost û hevalên koledar

Shêx û melayên sexteçî

Em kirne "sofi" û "heci"

Hela were, hela were !

Ji bo te bêjim eshkere

Dest bidne hev tev mêr û jin

Xort û keç û biçûk, mezin

Em tev ji vê berpirsiyar

Besin ji xew rabin - shîyar

Hela were, hela were !

Ji bo te bêjim eshkere

Cihan hêjî bûn dubend

Wan dane mil gurz û kemend

Bendek li jor û yek li jêr

Bendek bi xwîn û yek bi zêr

Hela were, hela were !

Ji bo te bêjim eshkere

Shêr shêre, jinbî yan jî mêr

Navê tevan danine shêr

Gava ku tê dengê piling

Destê me naçî ser tiving

Hela were, hela were !

Ji bo te bêjim eshkere

Xûshkê tu jî hînbe shera

Zû nasbike derb û bera

Wek mêr tu karî sher bikî

Dijmin ji hev ker-ker bikî

Hela were, hela were !

Ji bo te bêjim eshkere

Benda me gernas, xurtemêr

Lê tev nezan û tev nekêr

Bê zêr dibin destê neyar

Ta kengî em nabin shîyar ?

Hela were, hela were !

Ji bo te bêjim eshkere

Heval shîyar be, rê bizan

Dûrkev ji destên van dizan

Cotar û karkar, xwendewar

Tev bibne yek em dost û yar

Gernasî karî sher bikî

Dijmin ji hew ker-ker bikî

Hela were, hela were !

Ji bo te bêjim eshkere

Ev perçebûn nejber xwe tê

Gayê zexel naçî xetê

Barê giran, ker naçî ber

Seyda ji ber xûn bû ciger

Kurdên ji Zagros û Keper

Çawa bitirsin ew ji sher ?

Guh medne van shêx û bega

Çavsor dibin wek conega

Hela were, hela were !

Ji bo te bêjim eshkere

Hawîr biborin wek beran

Pîkol bikin li her deran

Tirsê bixin cergê neyar

Hem xûnvexar û koledar

Hela were, hela were !

Seyda ciger xwîn bû bira !

Cegerxwîn

WELATPERESTÎ

Payebilindî

Welatperestî

Çekên qelsan e:

Jarî û mestî

Zana û jîr im

Bindestê dijmin

Çiqas dijwar e

Ewreng bindestî

Destan vemalin

Dakevin meydan

Eger dixwazin

Bigrin serbestî

Ey gernasên kurd

Rabin weke şêr

Ji xwe bawêjin:

Xwarî û sistî!

Xebat ji bo me

Divêt bi xurtî

Dilpak û zana

Gelek bi ristî

Welat xwe? bûke

Xwîna me qelen

Naxî ber sîngê

Bûkê nexwestî

Metirse ko kurd

Pir paşde maye

Kesî nedî goşt

Bê çerm û hestî

Qûnax bi qûnax

Diçî ser çiyê

Raste di vê rê

Gelek diwestî

Welat ta kengî

Wilo parçe bî?

Em tev di nav de

Jar û ?ikestî

Cigerxwîn îro

Gel pir ?iyare

Bese metirse

Kêr gîha hestî!

Cegerxwin

1903 - 22 / 10 / 1984

              GULFIROŞ

Ez ji xew rabûm, gulfiroşek dî,

Pir gelek şa bûm, gul bi dil didî.

Gul bi dil didî.

Hebû me yek dil, tev jan û kul bû,

Ne bûme bawer, gul bi dil bidî.

Gul bi dil bidî.

Bazar me kir go, ser bi ser nadim,

Ê gulperest bî, can û dil didî.

Dil bi kul didî.

Min go kî didî. Can û dil bi gul,

Go ev bazar e, dil bi kul didî.

Dil bi kul didî.

Min can û dil dan, dil kiriye qêrîn,

Go ho Cegerxwîn, dil bi gul didî.

Dil bi gul didî.

Cegerxwin

1903 - 22 / 10 / 1984

        AZADÎXWAZİM

Tîp û lekên kurd ketin zinaran

Li hawîr bumba bû gullebaran

Êrîs dibin der komên neyaran

De rabe ser xwe, kurê min rabe!

Şev ta sibê dê me nîne qet xew

Cihan li ber me dibîte rew - rew

Nêr kew nexwenî, çi bêî mê kew ?

De rabe ser xwe, kurê min rabe!

Bavê te çû şer, şêre li meydan

Êrîş dibin ser Îran û Tûran

Destên xwe dan hev kurmanc û dostan

De rabe ser xwe, kurê min rabe!

Kengî mezin bûy, divêm bixwênî

Rewşa cihanê tu xweş bibênî

Ji nû tu karî dijmin derênî

De rabe ser xwe, kurê min rabe!

Keç û kurên kurd hemî şîyarbin

Ji bo serbestî hemî li karbin

Ji hevre dostbin, dijê neyarbin

De rabe ser xwe, kurê min rabe!

Dijware dijmin, Tûran û Firse

Gernas û mêr be, ji wan metirse

Sibê şiyarbû, li min mepirse

De rabe ser xwe, kurê min rabe!

Ji bo xweşbin dem û gevên te

E'zê sipî dê bighê bavê te

Bira ziwabin herdu çavê te

De rabe ser xwe, kurê min rabe!

Milên xwe bidme milên berane

Di sherda en tev xûşk û birane

Êrîş bikin em, lê şer girane

De rabe ser xwe, kurê min rabe!

Bizane, xwendin ji bo we derman

Da ku bizanin qanûn û ferman

Derxin ji dil em van tirs û şerman

De rabe ser xwe, kurê min rabe!

Destên xwe bidne destên çepên rom

Bibin partîzan bi leshker û kom

Carek metirsin ji "hok" û "fantom"

De rabe ser xwe, kurê min rabe!

Dibî bavête di şerde bimrî

Zinhar kurêmin nebî tu bigrî

Em tenê kuştin ji bo tu nemrî

De rabe ser xwe, kurê min rabe!

Dijmin naçî der bi lav û gazê

Xwînê nerêjî naghê daxwazê

Siba diçim şer divêm tu razê

De rabe ser xwe, kurê min rabe!

Şex û melan em tev kirne derwêş

Ev bû dusedsal, em bûne berbêş

Ba bêne kuştin, nemêni ev eş

De rabe ser xwe, kurê min rabe!

Şîn tê bi xwînê dara serbestî

Îdî naxwazin dîlî, bindestî

Ev êlperestî, ev olperestî

De rabe ser xwe, kurê min rabe!

Mirovperestim mîna Cigerxwîn

Serbest bijîn tev, ne wek "Mem" û "Zîn"

Jîna serbestî, divê me ev jîn

De rabe ser xwe, kurê min rabe!

FERATIM - KÊFERATIM

Guj-guj û him-him Feratim, Ferat...

Xush-xush û xum-xum Feratim, Ferat...

Feratim, kêferatim

Karim, xebatim

Jîn û felatim

Veye ez hatim

Ji jorve ez têm

Diçim ber bijêr

Di nav dilê min

Tev gewher û zêr

Feratim...

Bi him-him ez têm

Bê ser û bê min

Ser derya mezin

Feratim...

Daxwaza millet

Feratê dijwar

Di ber xwe dibim

Tev gersh û gemar

Feratim...

Dengê sewîyan

Rengê birçîyan

Ez dengê shivan

Xama xwendevan

Feratim...

Tev ah û nalîn

Giryan û qêrîn

Bi çelq û lem-lem

Hemî kul û xem

Feratim...

Diçim pêsh bi rist

Wek sitêr û rist

Hemî derd û kul

Dikevim nav dil

Feratim...

Di dilên xortan

Dikelim herdem

Ber pozê dijmin

Ez xîp û kelem

Feratim...

Ez xwendevarî

Ezim hishyarî

Dûr û dirêjim

Gavan tavêjim

Feratim...

Di nav dilande

Pir xurt û bi tîn

Di nav damarên

Xortanê bûm xwîn

Feratim...

Di ser hevre têm

Bi çelqîn û guj

Di ber xwe dibim

Dijminê xwînmij

Feratim, karim, xebatim

Ez kêferatim

Vaye ez hatim

Ji Kurdistanve têm

Pir xurt û bi tîn

Ez pêta cerg

Û dilê Cigerxwîn

Cegerxwîn

ŞAM ŞEKIRE WELAT ŞÊRÎNTIRE

Welatê min tiwî bûka cihanî

Hemî bax û bihişt û mêrg û kanî

Şepal û şeng û şox û naz û gewrî

Gelek şêrîn û rind û pir ciwanî

Serî taca Silaheddînê kurdî

Enî roje, di birca asimanî

Du birhên te kevanên Rustemê Zal

Du zilfên te ji tîrên qehremanî

Riwê te agirê Zerdeşt û Mezdik

Ji te hêstir şeraba Kamîranî

Du lêvên te kitêba Hacî Qadir

Zimanê te ji benda şêxê Xanî

Çena te guhê Cûd û Şax û Hebler

Qirik eywan û taqa kesrewanî

Di sînga te kitêba Zendevista

Memik ferfûre têde neqşê manî

Du destên te tixûbên Tirk û Îran