Kilasîkên kurdî

Celadet Ali - Bedirrxan

Kilasîkên kurdî
Mêlayê Czîrî
Feqiye Teyra
Dildar ismail
Dil Bîrîn
Melayê Xanî
Celadet Ali - Bedirrxan
Cegerxwîn

                                             MIRINA GURÎ

-Ji giyanê brayê min ê rehmetî Sefder ra-

Sefdo, lawecan! 1922 de em hati bûn Mûnîxê. Ez û kekê te Kamîran. Em şikiya bûn. Zora me çû bû. Felekê poşîke reş kêşa bû ser qedera Kurdistanê. Ê di warê siyasetê de tu hêvî ne ma bû. Me tev de digot: Zman, xwendin û nivîsandina zmanê me; bi tîpên xweser, bi tîpên kurdî. Belav kirina kitêb, kovar û rojnaman. Min ji çiyayên Rafanê ji te re alfabeke kurdî anî bû. Tu hînî wê dibûyî. Te digot: “Ez gelek kêfa xwe jişihreka Elfrêd de Vinyî re ditînim: Mirina Gurî. Rojekê ezê wê wergerînim kurdmanciyê û wê belav bikim“.

Ev deh dwanzdeh sal in, kitêb û kovar bi zmanê kurdî û tîpên kurdi têne belav kirin. Lê felekê tu beriya wan belav kirî. Feleka bextreş, mîna Kurdistanê poşîke reşû tarî kişande ser canê te ê tenik û çeleng jî. Bi hêviya ko giyanê te ê pak pê bihese û pê şa bibe, eve min >Mirina Gurî< wergerande kurdmanciyê û pêşkêşî giyanê te kir

 

     MIRINA GURÎ

Ewir,di ber di ser heyvê re,
Heyva agirgon,
Bilez….derbas dibûn, diçûn
Qey dû û dûman bûn,
Ji şewatê hildihatin,
Bilind, winda dibûn.

Ji me, heta cihê tavikê miriyan,
Dar û daristan,
Qurmên daran giş;
Dixuyan….
Wek stûnine reş,
Çira ma heyveron,
Geh geh, dibû geş.

Herçî em nêçîrvan,
Bêdeng lal û ker,
Me da pexlexa nerm,
Pûş ê pelaşa zer,
Me tev dida, seh dikir,
Şafir, qizbe, devî, şel.

Hêdî hêdî em diçû;
Me rêl velo dikir,
Em vedihatin erdê û radibûn ser xwe,
Ji nişkekê ve me dît;
Pencine dehbene gir,
Di axê re çûne; li erdê bûne xelek,
Me bihna xwe,
Ji ber xwe çikand û em sekinîn,
Ser ling û nîvekê.

Hevalekî me î pîr,
Şêxê nêçîrvanan,
Şopgerînekî hêja,
pisporekî rêçan:


Lê vehat, hûr lê mêze kir û got:
Ev rêçên gur in.
Rêçine nû,
Belê rêç, ew rêç bûn,
Rêçên gurên fêris,
Gurên ko me da bû pey,
Û me dikir
Bi bêbextî….
Di tariya şevê de…
Wek dizekine tirsok,
Bi ser wan de bigrin;
Û wan ….
Bidin; ber tifing û xenceran.

Dor bê deng,
Ne pejin, ne teq, ne req,
Tebîet lal û xamûş;
Bi tenê di ezmanan de,
Qulingekî virnî,
JI refê xwe veqetî;
Xwe dilezand,
Û li refê xwe diqorî.



Rêçnasê î pîr, veketi bû,
Li rêçan bû bû pehin,
Rêç seh kir û got:
Rêçine teze;
Gur, dêlik û dû cewrik in;
Êdî….
Tu şik ne ma tê de,
Me xencerên xwe kir kar,
Tifingên xwe dagirt;
Û da rê.

Şax, çikil….me ji hev dikir;
Kelem di bin lingên me de, ditewiyan.
Ko hil dibûn; li çip û hêtên me didan.
Sisê ji hevalên me sekinîn,
Tifingên wan biriqîn.
Min çavên xwe, girt….vekir;
Hûr, li şafiranmêze kir,
Di nav rejûya reş de,

Du morî diçirisîn,
Û jê wê ve,
Çend xeyalên tenik
Ji bejnan sekinî,
Qey di heyveronê de
Bê hay, ferîqet …. Direqisîn.


Gur, bavê mal û malbatê,
Xwe da bû pêş,
Di ber devî û dar,
Çav li dora xwe daşt….û dît:
Rê lê nehatî bû girtin,
Dijmin lê bû bû çarnikar.
Dêlika wî,
Hinek jê dûr,
Li ber zarowan sekinî;
Li mêrê xwe dinêrt.
Nêçîrvanê mê î kal,
Nav di seyên me dida û digot:


Ha şevger ha ….Ka bêlan ak….
Reşo tu jî, ji par re….
Berya ko se lê bêne wer,
Gur, stoyê seyekî,
Sekî semboyî,
Kire devê û şidand, şidand û berneda,
Rexma ko bû,
Ziqziqa xencerên me.
Xencer di rûdiyên wî re diçûn,
Di zikê wî de,
Digihan hev,
Û berikên tifingên me,
Di tihêla wî re tavêtin.
Gur dîsan,

Arçûmekên xwe, şidand, çidand, çidand,
Lê vê carê,
Devê xwe vekir,
Seyê şemboyî,
Wî heywanê fêris,
Beriya gur….
Ket erdê û mir.

Gur…. Li ser totikan rûniştî,
Xwîna xwe alast,
Awirek li me da,
Li jin û zaroyên xwe fedkirî,
Xatir ji wan dixwest.
Û paşê,
Erzîna wî lerizî,
Çavên xwe girt,
Û di xwîna xwe de….gevizî.


Min eniya xwe a germ,
Berda ser fola tifinga sar,
Û ez,
Li vê rastiyê dibûm hişyar:
Heke dêlik ko hişte mêrê wî,
Bi tena xwe, bêkes,
Bê piştmêr, bê heval û hogir,
Bera san û nêçîrvanan bide,

Û di xwîna xwe de vegevize,
Ne ji ber ko tirsiyabû,
Û can lê şîrîn bû,
Lê diviya bû …. Ew,
Biya gurê piştreş,….
Bimîne….
Û ji zaroyên xwe re,

Bide zanîn,
Ko li dinyayê
Ji guran gurtir, ji wan birçîtir,
Di qesir û sereyan de rûniştî,
Tevayek heye,
Jê re dibên mirov,
Lê secde dibin,
Çi kedî, çi kovî çi hov,….
Lê ew ….ew heyîna serfiraz,
Ew bi xwe,
Cenawirekî we ye,
Ne wek cenawirên din,
Ne ji nêz û birçînan,
Lê min ji bo kêf û henek,
Dide, her kesî, her tiştî,
Ber mirin û kuştinê.
Herê, diviya bû dêlik,
Bimîne….
Û ji cewrikên xwe re bibêje,
Mebin nîzing, tucaran….
Avahiyên ko mirov …. Tê de.

Ez, şermendeyî heyîna xwe, min digot,
Em mirov, insan,
Digel vî navê bilind,
Çiqas nizimû xwar in,
Bi tenê hon, heywanên fêris,
Hon in ko dizanin, Ji vê jiyîna derewîn,
Bê deng, lal û ker,
Bê ax, zar û na^lin,
Xwe bidin paş, jê veqetin,
Terka wê û her tiştên wê bidin


Şairê „ Mirina Gurî“ Elfed de Vinyî edîbekî xudan şûr û qelem bû. Bavê wî zabit bû; ewî jî dabû ser şopa bavê xwe û bû bû zabit. Lê ji ber ko firsenda şer bi dest ne diket; Vinyî piştî ko bû kapitên ji ordiwê derket û xwe yekcar da edebiyatê.

Vinyî di sala 1797 an de di bajarê Loşê de, ji diya xwe bûye. Hêj di ciwaniya xwe de keti bû civata Vîktor Hugo, Şarî Nodyê û edîbên din ên mezin yên wê heyamê. Ji wê heyamê re di edebiyata frensizî de romantîzm di^bejin.

Vinyî xwe ji alayişan digirt; xwe gelek têkilî xelkê dikir. Hin eserên Vinyî di pey mirina wî re hatine belav kirin. Esera wî „Dafnê“ bi tenê di sala 1913 an de ketiye çapê.

Vinyî di sala 1863 an de ji seretanê emrê Xwedê kir û qedirê wî piştî mirina wî çêtir hate girtin. Mîna medhelokê : gurî dimirin, porsor dibin.




Celadet Alî Bedir-Xan

STRANA MIRINÊ


Piyana jiyanamin hêj tijî û dagirtî şikîya

Emr û hestiyên min, pê keserên giran heliya.

Hêstir û girîn, ax û zarîn,

Ji derdê mirinê re, ne tu derman in.

Siha mirinê bi ser serê min de tê;

Saeta min a dawîn lêdide;

Mirinê li nêzîkî min kiriye;

Xuya ye; ezê bibim mêvanê ax û qebrê

Ma ez çi bikim?

Tiştek li destê min ne maye…

An girîn, an stran û dilxweşî.

Ezê bistirêm !...

Ko hêj dest û tiliyên min,

ji darê tenbûra min hê sar ne bûne.

Ezê bistirêm !...    IIIIIIIIIIIIIIIIIIIII

Mirin min dixapîne û dilorîne;

Ez bûm, cîranê mirinê;

Dengê wê ê zîz û giran tê;

Û dikeve guhê min,

Gava saz dişkê ;

Teqîn jê tê ;

Mîna teqîna tifingekê.

Çira berî mirin û vemirandinê,

Bi şewq û lehba xurt dibiriqe;

Roj berî roavayî

Hîn mezintir û pehintir dibe.

Bi tenê em; însanê qels û reben

Li ber mirinê,

Hîn feqîr û belangaztir dibin,

rojên xwe ên borî tînin bîra xwe,

Û wan dihejmêrin;

Ax û ofa dikin û didin girî…

Ma rojên borî çine?

Ma kengê hêjayî girîn û hêstir in?

Rojek e, dîsa rojek e;

Saetek e, dîsa saetek e;

Yê ko tê, mîna şev û roja borî ye.

Carna êş û xebat û kêf û şahî;

Carana ax û of û girîn;

Carna di nav gul u gihê,

Carna di nav ax û herî;

Û dawî….

Şeva tarî bi ser me de tê….

Yên ko ji nezanî û tamahkariya xwe

Dest davêjin salên berî û rojên borî

Û wan roja di bîra xwe tînin

Destê xwe vedikin û parsekiyê dikin;

Wê bibînin…

Emrê çûyî venagere; rizqê çûyî na ye dewsê;

Wê seh bikin;

Hêviya wan vala ye û mirada wan bê xeyr e.

Jo bona min

Ko tu cara rehê xwe erdê ne da

Çûyîn; bê girîn û zehmet e;

Ezê herim….

Mîna pelekî sivik

Ko ba ji darê diweşîne….

Ezê herim bê ax û zarîn;

Bê Şîn û girîn.

Girîn û hêstir ji bona çi?

Ezê herim!

Mîna ba û bablîsokê,

mîna av û ronahiyê….

Xwedê dilê min

Li ser sindiyana jiyînê danî;

Û bigirane û zompên qehr û xweşiyê

Lê da.

Qehr û qîmeta saxiya min çi ye?

Dilê min ji dinyayê sar bûye;

Lê ez qedrê jiyîna xwe hêj digrim

Heta ko bikarim

Li ser rêka hêja bimirim;

Xwe bidim kuştin.

Şeva tarî bi ser min de tê.

Ez mêvanê gor û tirba me;

Lê ez ê bistirêm!…

Ko hêj dest û tiliyên min,

ji darê tenbûra min sar ne bûne.

Ezê bistirêm!....

Berî mirinê

Ax û zarîn, şîn û girîn

Ji bona çi ?...

Ezê bistirêm!

Ko hêj dest û tiliyên min

Ji darê tenbûra min sar ne bûne.

Ezê bistirêm!

Strana azadî û serbestiya welatê xwe,

Û dengê stran û tenbûra min

Li çiya û zinara,

Li deşt û zozana;

Wê deng bide



Celadet Alî Bedir-Xan

>Hawar: hjm 28<

DAWET E

Ev wêne ji pirtûka nivîskar F.Cewerî a bi navê "Li Mala C.A.Bedirxan"bi

destûra wî hatiye girtin.Divê bêdestûr ev wêne neyê bikaranîn.

Ji zozan hat quling
Xeber anî ji xweyîng
Dibê werin dawet e.
* * *
Dawet e xweş dawet e
Ji kurdan re rûmet e
Dawet şer e, şahînet.
* * *
Bê xweyî man qund, kelat
Gazî dike ev welat
Dibê werin hawar e.
* * *
Bê kezî man keç û bûk
Di rêlan de ba û pûk
Bê belg mane dar devî.
* * *
Navao dikin kurdanî
Ne hêliştin mêranî
Kurdinon rabin dawet e.
* * *
Herê lawo dawet e
Dawet e xweş dawet e
Bûka te jî Kurdistan.
* * *
Keziyên wê delal in
Çi nermok û şepal in
Ber meqesê mede wan.
* * *
Dengê avê çì zîz e
Newal jê re ezîz e
Welat! Welat!Welato!

* * *
Ji zozan hat quling
Xeber anî ji xweyîng
Dibê werin dawet e.
Celadet Alî Bedir-Xan

> Hawar : hj,. 8,<

                           BÊRIYA BOTAN

( Ji giyanê Şêx Evdirehmanê Garisî re )

Kanî Derwêş, ka Herekol, ka Kepir
Ka zozanên bavê-Têlî ka kê bir

Dibêjin ko Burca-Belek hilweşî
Text û bextê botiyan de ka geşî

Seyrangeha Banûwa Zîn ma çi bû
Naxuyin qet xişr û xemlên wê li kû

Ka Westanî ka Qesara ka kanî
Kanîn zozan, cihên bilind kebanî

Awan jî bit kanî Beko, ka nêreng
Kanîn ew bezm, kanî bade, kanî beng

Basiret kû, meqşibendî, terîqet
Ka şêxên me, kanî rêzik şeriet

Kanî Seqlan, Seq nefis kû Nêrgizî
Gul û rihan zeriyane, tev rizî

Ka Azîzan, şêx û seyda û axa
Kanîn ew qesr, tev bilind û tev ava

Kanî Sitî, kanî jinmîr û cêrî
Kanîn ew rim, ka huwêzî, şeşperî

Mîr Mihemê ê nêçîrvan kanî kû
Çeper li kû, kovî, hevor, nêrî kû

Ka gêra wî, Gera-Xanî, gejgering
Ka salên me, bekirbegî, xweş devling

Kanî mîrek, ka mifirdî, kanî beng
Kanî lolo, lê lê li kû, kanî deng

Kanîn çeper, betî li kû, ka celab
Nêrekew kû, pêjn û dengên qeb û qab

Ka banê me, yê Azîzan, kanî war
Kepirê de ne kozik in, ne jî dar

Bor-mirişkan tenik biye kete ba
Ez botî me diştexilim her bi pa

Pa ez bêjim, pa dizanim çi bêjim
Pa bi Xwedê wek nexweş im û gêj im

Kanî dîwan, ne diyar e xafa mîr
Ka çîrokbêj, dengbêj li kû kanî pîr

Teter li kû, Axayê-Sor û ew reng
Tenbûr û ney, kemençe û zirne deng

Kanî dawet, qelîsêl û medfûnî
Tirşik, parêv, arok, mehîr, hêkrûnî

Kanî civat, fîl û setrenc, ka zindan
Ko tê de mir, şahê mexrib, Mîr-Alan

Dotmîr li kû, ka mîr Şeref, mîr Ezdin
Kanî bavê sitiya Zîn, mîr Zengin

Beg û axa kanî tovrind, kanî dot
Ne mîr mane, ne mîrîtî, ne jî cot

Ne Gurgêl e, ne Finik e, ne Cizîr
Ne rîsipî, ne kefxwê ye, ne kizîr

Ne Buhar e, ne Havîna mîr Şeref
Zivistan e, dwanzde hêv tev ber û berf

Ne dêmir in, ne şahînet, ne hevşîn
Kanî mîr Şem, kanî Tajdîn û Gurgîn

Kanî ew bext, kanî bextî, ka koçer
Sadon li kû, ew serekê şevînger

Kanî mêrxas, ka xulam û mifirdî
Ka li kû man ew gernasên nedîtî

Ka zirtxane, gurz û cidî, kanî hesp
Xencer û rim, kanî şûrên rast û çep

Pira Bafet belê ev e, kevane
Kevin bûne, ne tirîne, sorane

Ji delavê qitikan ve naye deng
Kew û kevok di şînê de ne man ceng

Şeylo bûne kaniyên me ka rejû
Maziyan de ne pel mane ne gezû

Kanî Xanî, Feqeh-Teyran û Mela
Ê Cizerî, ne jî Batê, kes nema

Şax li kû ma ka Berwarî, ka Dêrgul
Tu tişt nema, vemirîne deng û gul

Kanî Xêrkan, Harûnan û Jêliyan
Şûvî li ku, Welat-Kelhok û Goyan

Batûyan kû, Welat-Kilîs, Sipêrti
Ne Soran in, ne Mûsereş, Silopî

Kiçan, Teyan, Dûdêran kû ka Mîran
Hacibêra, kanî Şernex, Garisan

Ne Hesinî, ne Elikî, ne Memî
Eruh li kû, ne Alîyan, Gergerî

Ji garisan ne koçer in, ne dêman
Kanî Zêwkî, Welat-Kêver, Ebasan

Dawûdiyan, Omerkan jî, ka Kheran
Ma kher bûne, tu deng naye ji tuwan

Kanî Xaltan, bira Zerdeşt, Hewherî
Şûrkêşên me, filehên me Hevêrkî

Ka şikefta mîr Miheme, ka perî
Kanî Dasnî, kanî keçên surperî

Kanî Şingar, ka xwalên me, yezîdî
Belav bûne, bê rêzik in bê serî

Dêra-Reben weke berê vala ye
Hejare jî diyar niye raza ye

Mifiryan kû, kanî lavij, lajebêj
Tîr û kevan, şûr û mirtal û destrêj

Ne eşîr in, ne bajarî, ne fileh
Burc û kelat, ne segman in, ne şergeh

Kevnar ne man û nayin pê tu nûjen
Tarî her der, ne kulekin ne rojen

Di Tanzê de ne feqehin ne mela
Medresa-sor xerabeye ji nû va

Kela Ewrex her bbaye, kela kevn
Tê de îro pîrhevokin û çend tevn

Kanî Şêx im, Evdirehman garisî
Ew jî kuştin sorgula me çilmisî

Herê lawo tev de çûne nînin nin
Destê me de ne hesp mane ne jî zîn

Kurdistanê tu abadin, her heyî
Îro, sibe û hergav jbî dê hebî



(Celadet Elî Bedirxan)

BILÛRA MIN




Bilûra min a şîrîn
tu di sariya sibehê
û hingûra êvarê de
hevalê bêhevalan,
destbirayê şivan û dilketiyan î.
Dengê te
hêstirên dilên xemgîran,
silava ji hev-veqetiyan,
girîn û zarîna dilketiyan
tîne bîra min.
bilûra min tu î,
xemrevîna terkeserên dinyayê!

Dengê bilûra min,
çiya û zozanên bilind,
kaniyên bi gul û rihan dorgirtî,
guhê şkeft û serê zinaran
guhdarên te ne!
û sira bayê xerbî
te di nav pelên darê de digerîne.

Bilûra min, were emê
bi wî çiyayê bilind re
bi hewa kevin,
û bibin cîranê bayên xurt

û hevalê kimtên wan
yên bi mij û dûman,
û tê de dengê xwe berdin,
û zarîna dengê me
bikeve nav kortal û geliyan
û bêcaniya erdên jêrîn
bihejîne;
û pêlên ava heftreng
ên xemzebaz
nalîna me bigehîne
deşta Sirûç û Diyarbekrê;
û beriya mêrxasên Berazan;
û kalîna berxan
tev şehîna hespan
li me vegerînin.

Bilûra min, binêre û bibihîze!
Roj çû ava,
stêra êvarê bû geş,
kolosên çiyan ên gewr
û hewraniyên wan ên sor û zêrîn
bûne çûn;
û pêlên ava şevê ên reş
ketine deşt û newalan
heta rûyê gir û kepezan.
Di qeraca de
kevir piyê şevgera dixapînin
û bêdengiya şevê de
pêjna lingên mêrxasan tê.

Bilûra min,
dengê xwe berde!
Dinya, mîna zarokekî berşîr,
ket dergûşa xwe;
Dengê xwe berde, bilûra min,
û jê re bilorîne,
xema wê birevîne!
Bilûra min tu î.

Xemrevîna terkeserên dinyayê;
û li rohelatî
dema ko dinya hişyar dibe
ji xew radibe
ji me re
strana azadî û serbestiya
Kurdistanê
binehwirîne,
û dengê wê stranê, bila,
mîna tîrêjên rojê ên pak û zêrîn
bikeve nav dil û guhên me.
Bilûra min,
Tu î xemrevîna dilketiyên welêt.



( Celadet Elî Bedirxan

JiR U HAR   2006  Kilasîkên kurdî

puk.org

puk media

pdk-xoybu

kdp.pp

pdk iran org

kdps org

kdp lebanon

kurdistan media

kdp6

gulistan.info

xebat

dimoqrati.org

Kurdistan welatê Kurdayê

Kurdistan Amed Hewler Qamishlo Mahabad
kurdflag01.gif

Naw:
Email
Binwsine
  

Lycos MP3 Search

Artist or Song Name: